Khupulsup K, Petchclai B.
Abstract
- PMID:
- 3513649
- [PubMed – indexed for MEDLINE]
โรคเลปโตสไปโรซิส เป็นโรคติดต่อจากสัตว์สู่คนที่มีอันตรายร้ายแรงถึงชีวิต ซึ่งมีสาเหตุจากเชื้อ Leptospira interrogans ผู้ป่วยมักมีอาการ เริ่มต้นด้วยอาการไข้เฉียบพลัน ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ มีเลือดออกที่เยื่อบุตา ไอ คอแข็ง ในรายที่มีอาการรุนแรง ผู้ป่วยดีซ่าน ตับวาย ไตวายเฉียบพลัน มีเลือดออกในปอดและเสียชีวิตในเวลารวดเร็ว ดังนั้นผู้ที่อยู่ในพื้นที่ระบาดและมีปัจจัยควรตระหนักถึงอันตราย และไปพบแพทย์ตั้งแต่เริ่มมีอาการ หากได้รับการรักษาตั้งแต่เริ่มป่วยจะช่วยลดความรุนแรงของโรคและอัตราตายลดลง
การติดต่อสู่คน
คนได้รับเชื้อเลปโตสไปรา จากการสัมผัสโดยตรงกับปัสสาวะหรือเลือดของสัตว์ที่ติดเชื้อ หรือน้ำ ดินที่ปนเปื้อนเชื้อ นอกจากเชื้อจะเข้าสู่ร่างกายทางรอยถลอกของผิวหนังแล้ว อาจติดเชื้อจากการกินอาหารและน้ำที่ปนเปื้อนปัสสาวะ สัตว์ที่เป็นรังเก็บเชื้อเลปโตสไปรา เชื้อนี้สามารถไชผ่านเยื่อบุทางเดินอาหาร ทางเดินหายใจ เยื่อตาได้ด้วย เชื้อเลปโตสไปราพบได้ในสัตว์ป่า สัตว์เลี้ยง ฟาร์มสัตว์หลายชนิด เช่น หมู หนู โค กระบือ สุนัข แมว เป็นต้น โดยเชื้อจะขับออกมากับปัสสาวะของสัตว์ แล้วปนเปื้อนอยู่ในสิ่งแวดล้อม หนูและสัตว์ฟันแทะเป็นแหล่งแพร่เชื้อมาสู่คนที่สำคัญ ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักมีประวัติลุยน้ำลุยโคลนด้วยเท้าเปล่า ผู้มีอาชีพที่ต้องสัมผัสสัตว์ ดินและน้ำ ชาวไร่ ชาวนา คนเลี้ยงสัตว์ สัตวแพทย์ เป็นกล่มเลี่ยต่อดรคนี้ กิจกรรมและกีฬาทางน้ำ เช่น เล่นเรือ ล่องแก่ง ว่ายน้ำ เป็นต้น
การควบคุมป้องกัน
ลดจำนวนสัตว์ติดเชื้อโดยตรวจและให้การรักษา ป้องกันการติดเชื้อของสัตว์เลี้ยงโดยให้ให้วัคซีน หลีกเลี่ยงการสัมผัสแหล่งน้ำที่มีสัตว์ป่าและสัตว์เลี้ยงที่เป็นโรค ลดแหล่งแพร่เชื้อโดยกำจัดหนูสัตว์รังโรคและกำจัดขยะมูลฝอย ลดการสัมผัสเชื้อปนเปื้อนโดยสวมถุงมือและรองเท้าขณะทำงานสัมผัสดินหรือน้ำ ลุยโคลน และรักษาสุขอนามัย
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
มีวิธีการตรวจวิเคราะห์หลายวิธีและมีวัตถุประสงค์การตรวจแตกต่างกัน ได้แก่
Welcome to WordPress.com. This is your first post. Edit or delete it and start blogging!
1. Dengue Fever Virus IgM Capture ELISA และ Dengue
Fever Virus ELISA IgG ของบริษัท
MRL ประเทศสหรัฐอเมริกา
สำหรับ
Dengue Fever Virus IgM Capture ELISA ใช้หลักการ Capture ELISA ระยะเวลาในการตรวจ 1-2 วัน แอนติเจนที่ใช้เป็น inactivated
dengue virus type 1-4
Dengue Fever Virus ELISA IgG ใช้หลักการ Indirect ELISA ใช้เวลาในการตรวจ 3 ชั่วโมง แอนติเจนที่ใช้เป็น inactivated purified
dengue Virus type 1-4
Palmer C J และคณะได้ทำการประเมิน Dengue
Fever Virus IgM Capture ELISA ได้
Sensitivity 98% , Specificity 100%, Cuzzubbo A J และคณะประเมินได้ sensitivity 94%,
specificity for JE 25% , specificity for other infection (non flavivirus
infection ได้แก่ มาลาเรีย,
ไทฟอย, Leptospirosis, และ Scrub Typhus) 91% และ Vajpayee และคณะประเมินได้ Sensitivity 97.8% และ Specificity 100%
2. Dengue IgM Capture ELISA ของบริษัท Pan Bio ประเทศออสเตรเลีย
ใช้หลักการ
Capture ELISA
ใช้เวลาในการตรวจ
3 ชั่วโมง
ไม่พบข้อมูลการประเมินน้ำยาชุดนี้
3. Dengue Indirct IgG ELISA test ของบริษัท Pan Bio ประเทศออสเตรเลีย
ใช้หลักการ
Indirect ELISA
ใช้เวลาในการตรวจ
3 ชั่วโมง
ไม่พบข้อมูลการประเมินน้ำยาชุดนี้
4.
Rapid test
4.1 DIP-S-TICKS Dengue Fever Test ของบริษัท Integrated Diagnostics ประเทศสหรัฐอเมริกา
มีทั้งตรวจหา
IgM และ IgG
โดยใช้หลักการเดียวกับ dot
blot test คือใช้เเผ่น nitrocellulose
strip ที่เคลือบด้วยแอนติเจนของไวรัสเดงกีไว้แล้ว
ในลักษณะเป็นจุด (dot) จากนั้นจึงนำมาจุ่มในซีรั่มผู้ป่วย
ถ้าในซีรั่มมีแอนติบอดีต่อเดงกี แอนติบอดีก็จะจับกับแอนติเจนที่
dot ไว้ จากนั้นจึงตรวจหาแอนติบอดีนั้นอีกทีโดยจุ่มลงใน
anti-human IgM หรือ IgG
ที่ติดฉลากไว้ด้วยเอนไซม์ alkaline
phosphatase จากนั้นจึงจุ่มลงใน substrate
แล้วจึงอ่านผลจากสีที่เกิดขึ้นบน dot
ชุดทดสอบนี้ใช้เวลาประมาณ 3 นาทีสำหรับการตรวจ IgM
และ 45 นาที สำหรับการตรวจ IgG
4.2 Dengue Duo IgM and IgG Rapid Strip test ของบริษัท Pan Bio ประเทศออสเตรเลีย
ใช้หลักการ
colloidal gold- based immunochromatography ในการตรวจหา dengue IgM และ IgG การทดสอบใช้ซีรั่ม 1 หยด อ่านผลจากแถบสีที่เกิดขึ้นภายใน
7 นาที
แล้วแปลผลออกได้เป็น primary dengue, secondary dengue, suspected หรือ negative ซึ่งระบุไว้บนแผ่น card ตรวจสอบ
Rapid test ทั้งสองนี้มีความไวและความจำเพาะพอสมควรตามที่มีการรายงานไว้
ข้อควรระวังในการใช้ Rapid
test เหมือนกับวิธีหา IgM
ทั่วไป คือ
ถ้าทำการทดสอบเพียงครั้งเดียว ในขณะที่ผู้ป่วยยังมีอาการอยู่อาจให้ผลลบได้
เนื่องจากระดับ IgM ยังขึ้นไม่สูงพอ อีกประการคือ ความจำเพาะของ test
ยังไม่ดีนัก
เนื่องจากอาจให้ผลบวกได้เช่นกัน ในผู้ป่วยที่ติดเชื้อ Flavivirus อื่น เช่นไวรัสสมองอักเสบเจอี
โดยสรุปวิธีที่มักใช้ในการยืนยันการติดเชื้อเดงกี
ได้แก่วิธี MAC-ELISA , GAC-ELISA และวิธี HI ส่วนการแยก เชื้อจะทำจาก acute
serum ซึ่งเจาะขณะผู้ป่วยยังมีไข้อยู่
เซลล์ที่นิยมใช้ได้แก่ C6/36 การแยกเชื้อหรือการทำ PCR สามารถบอกserotype ของไวรัสได้
ดังนั้นจึงมีความสำคัญในแง่การศึกษาการเปลี่ยนแปลงของการระบาดของไวรัสเดงกีแต่ละ serotype
วิธี capture ELISA และ HI สามารถบอกได้ว่าผู้ป่วยติดเชื้อแบบ primary
infection หรือ secondary
infection แต่ไม่สามารถบอก
serotype
ของเชื้อเดงกีที่ติดได้ ส่วนการแยกเชื้อ และ การทำ PCR ไม่สามารถบอกได้ว่าผู้ป่วยติดเชื้อแบบ primary
infection หรือ secondary
infection แต่บอก serotype ของไวรัสเดงกีที่เป็นสาเหตุได้
การแยกเชื้อไวรัสเดงกี
การแยกเชื้อไวรัสเดงกีจากตัวอย่างตรวจถือว่าเป็นการยืนยันสาเหตุ
การเกิดโรคที่แน่นอนที่สุด นอกจากนั้นยังเป็นวิธีที่บอกถึง serotype
ของไวรัสที่ก่อให้เกิดโรคหรือก่อให้เกิดการระบาด
จึงมีความสำคัญในเเง่ระบาดวิทยา
วิธีที่นิยมใช้ในปัจจุบันคือ
Mosquito cell culture C6/C36 เป็นเซลล์เพาะเลี้ยงที่ถูกพัฒนาขึ้นมาใช้ในการแยกเชื้อไวรัสเดงกี
หลังจากเลี้ยงไวรัส 7Fluorescence antibody
techniques
วันเเล้ว ตรวจหาไวรัสโดยวิธี
Reverse transcription – Polymerase Chain reaction หรือ RT-PCR
การทดสอบนี้เริ่มจากการสกัด
RNA จากสิ่งส่งตรวจ
เช่น ซีรั่ม จากนั้นเปลี่ยนสาย RNA genome
ของไวรัสให้เป็น
complementary DNA หรือ cDNA ในปฏิกิริยา reverse transcription หลังจากนั้นจึงทำ PCR เพื่อเพิ่มจำนวนสาย DNA โดยใช้ DNA
region สั้นๆ ซึ่งอยู่ในสาย cDNA เป็น target
และใช้
primer ที่จำเพาะต่อไวรัสเดงกีนั้นๆ
การตรวจหา
PCR product ทำได้หลายวิธี
วิธีที่นิยม คือ นำ PCR
product ไปทำ electrophoresis
ใน agarose gel แล้วย้อม gel ด้วย ethidium bromide แล้วเทียบขนาดโมเลกุลของ PCR product กับขนาดของ product เมื่อ ใช้ไวรัสเดงกีเป็น control
วิธี PCR เป็นวิธีที่รวดเร็ว อาจได้ผลภายใน 4 ถึง 24
ชั่วโมง มีความไว (sensitivity)
และ
ความจำเพาะ(specificity) สูง
ข้อเสีย PCR คือ
ค่าใช้จ่ายสูง และปัญหาเรื่องผล false
positive เนื่องจากการปนเปื้อน (contamination) จาก amplicon
(amplified PCR product ครั้งก่อน) ได้ง่าย
ในการทดสอบจึงควรมี negative
control ในขั้นตอนต่างๆของการทำ RT-PCR และผู้ปฏิบัติควรมีความชำนาญและระมัดระวังเป็นพิเศษ
การตรวจวินิจฉัยทางห้องปฏิบัติการ
การตรวจวินิจฉัยทางห้องปฏิบัติการ
สำหรับโรคไข้เลือดออกเดงกี มีวัตถุประสงค์เพื่อยืนยันว่า
การป่วยนั้นเกิดจากไวรัสเดงกีหรือไม่
และยังมีความสำคัญในแง่ของการเฝ้าระวังการระบาดของโรคไข้เลือดออกเดงกีด้วย
(surveillance)
การตรวจวินิจฉัยทางห้องปฏิบัติการ
สำหรับการติดเชื้อไวรัสเดงกี แบ่งได้เป็นกลุ่มดังต่อไปนี้
1. การตรวจหาเชื้อเดงกีจากเลือดของผู้ป่วย ในระยะ viremia
2. การตรวจหา RNA genome ของไวรัส โดยวิธี Reverse
Transcription-Polymerase Chain Reaction (RT-PCR)
3. การตรวจหาแอนติบอดีจำเพาะต่อเดงกี
การเก็บตัวอย่างตรวจ
เก็บตัวอย่างแรก (acute serum) ทันทีที่ผู้ป่วยเริ่มแสดงอาการหรือมาพบแพทย์
ซึ่งควรจะเป็นระยะที่มีไข้ ส่วน convalescent serum เก็บห่างจากวันเริ่มป่วย 10-14
วัน แต่ถ้าวันที่ผู้ป่วยกลับบ้านห่างจากวันเริ่มป่วยไม่ถึง
10 วัน ให้เก็บ serum
ก่อนกลับบ้าน
และถ้าเป็นไปได้ให้เก็บอีกครั้ง โดยห่างจากวันเริ่มป่วย 10-14
วัน
ตัวอย่างที่ใช้ในการแยกเชื้อไวรัส หรือ
ทำการตรวจโดยวิธี PCR คือ acute serum ซึ่งการเก็บ serum หรือการขนส่ง serum ควรใส่ไว้ในถัง liquid nitrogen และหลีกเลี่ยงการแช่แข็งแล้วละลายซีรั่มบ่อยๆ
ซึ่งเป็นการทำลายไวรัส ทำให้โอกาสแยกเชื้อได้น้อยลง
อาจใช้กระดาษซับเลือดสำหรับเก็บตัวอย่างเลือด
เพื่อตรวจหาแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสเดงกีได้ถ้าจำเป็น แต่โดยทั่วไปแล้วควรจะใช้
serum มากกว่า
ถ้าเก็บด้วยกระดาษซับเลือด ต้องใช้กระดาษซับเลือดมาตรฐานเท่านั้น
ปัจจุบันที่ใช้กันคือ กระดาษซับเลือดที่มีลักษณะยาว Nobuto
type I